Ankara’ da 2021 yılında yayımlanan TDK. Türkçe sözlüğüne göre Arapça sözcüğü olmasına karşın dilimizde de kullanılan promosyon; “bir malı geniş kitlelere tanıtmak ve o malın sürümünü sağlamak amacı ile yapılan çalışmalar” şeklinde açıklanmaktadır. Olayımızda promosyon; SGK’ dan yaşlılık aylığı alan yurttaşlarımızın aylık hak edişlerinin ödenmesi ve diğer temel bankacılık hizmetlerinin görülmesi karşılığında aracı bankanın “emekli” yurttaşlara aralarında kurulacak sözleşme uyarı üç yıl için ilgili kişilere bir seferlik yaptığı ödemelere denilmektedir.
Ülkemizde 2022 yılı itibariyle 54 banka bulunmaktadır. Yine, 2021 yılı istatistik bilgilerine göre yürürlükten kaldırılan SSK.’ Hükümlerine göre 5.964.000, yürürlükten kaldırılan Bağ-Kur hükümlerine göre 1.654.000 ve yine yürürlükten kaldırılan Emekli Sandığı Yasası hükümlerine göre de 1.569.000 olmak üzere toplam 9.187.000 yurttaş SGK’ dan yaşlılık aylığı almaktadır. Ülkemizde ilk kez SGK ile bankalar arasında imzalanan protokol ile birlikte yaşlılık aylığı alan yurttaşlarımıza aylık hak edişleri baz alınarak en az 300,00 TL en fazla da 450,00 TL promosyon ödemelerine 1/3/2017 tarihinde yapılmıştır. O tarihten bu yana da üçer yıllık peryotlar ile promosyon ödemeleri günümüze kadar sürdürülmüştür.
Yaşlılık aylığı alan yurttaşlar aylığını almak istediği banka şubesine başvurarak, aylığını 36 ay süre ile başvurduğu bankadan almak koşuluyla bankaya vereceği taahhüt ve yine en az iki adet peşin ödeme taahhüdü karşılığında taahhüt edildiği tarihi izleyen ilk ödeme tarihi itibariyle banka maktu bir ödeme yapmaktadır. Günümüzde bu ödeme miktarı bankadan bankaya değişkenlik göstermektedir. Söz konusu miktar; bu yazının yazıldığı Ağustos- 2022 itibariyle 1.500,00 ile 8.000,00 TL’ arasında değişmektedir. Yaşlılık aylığı alan yurttaş daha az promosyon aldığı bankadan daha yüksek miktarda promosyon ödeyen bankaya maaşını taşımak istemesi halinde, öncelikte maaş almakta olduğu banka şubesine başvurarak kalan süreye denk düşen promosyon miktarını peşin olarak iade ederek taahhüdünü iptal ederek daha yüksek promosyon ödeyecek banka şubesine başvurarak yeniden taahhütname vererek bağlantı kurması gerekmektedir. Bu maaş taşıma anında elektronik ortamda yapılmakta ise de SGK’ ca bankalar arsındaki maaş aktarma işlemi en az bir ay daha sürmektedir. Örnekleme yaparsak; bir emekli yurttaş Ağustos-2022 ayı içinde emeklilik maaşını (A) bankasından (B) bankasına taşıması halinde emeklilik maaşını (B) bankasından en erken Ekim-2022 tarihinde alması olanaklıdır. 10/8/2022 tarihinde (A) bankasından promosyon ilişiğini kesen ve kalan süreye ait promosyon ödemesini iade eden yurttaş (B) bankasından promosyonu da Ekim/ 2022 tarihinde alacaktır. Böylece, promosyonun eline geçmesi için 50 gün geçmesi gerekecektir. Kaldı ki, bankalar kredi vermek süretiyle emekli yurttaşlar ile değişik finansal ilişkiler de kurarak her zaman promosyon geçişlerine de olanak tanımamaktadırlar.
Buradaki haksızlıkları saymak için yazı alanı yetmez. Öncelikle emekli maaşına hacizden bile muaf olduğu göz önüne alınırsa 36 ay süre ile ambargo konulması yasalara aykırıdır. Ayrıca resmi enflasyonun % 80 gerçek enflasyonun %150 olduğu açıklanan ülkemizde 36 ay süre için taahhüt verilmesi paranın erozyonunu karşılamaktan uzaktır. 2022 itibariyle en yüksek promosyon olarak alınan 8.000,00 TL 36 ay sonra yani 2025 yılında reel değeri oldukça düşük olacağı yalın bir gerçektir. Diğer yandan; bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin bir ölçüsü de yaşlı yurttaşlarına verdiği değer ile ölçülmektedir. Yaşlılık aylığı alan ve büyük çoğunluğunun sağlık problemleri olduğu düşünülürse emekli yurttaşların hangi bankanın ne kadar promosyon ödeyeceğini izlemesi ve kendi lehine olan bağlantıyı sağlaması için de banka banka gezmesi olanaksızdır. Promosyon miktarın belirlenmesi ve yurtaşlara nasıl ödeneceğinin yöntemi bankaların tutumuna ve aralarındaki çekişmelere bırakılmadan bir an önce yapılacak bir yasal düzenleme ile emekliler yönünden çözülmelidir. Pekiyi nasıl?
-Promosyon miktarı bankaların insafına bırakılmamalıdır. Miktar, gösterge rakamı ile her yıl için belirlenecek bir katsayı çarpanı ile çarpımı ile belirlenmelidir. Bu ölçü tüm bankalar açısından bağlayıcı olmalıdır.
-Üç yıl için tek yanlı olarak borsa örneği belirlenen promosyon miktarının adil ve güncel olduğu söylenemez. Miktar aylık bazda belirlenip yaşlılık aylığına eklenerek SGK kurumunca yurttaşlara ödenmelidir. Karşılığı ise Bankalarca SGK’ na yatırılmalıdır. Böylece emekli yurttaşların muhatabı SGK olmalıdır.
Promosyon karışıklığına son verilmeli. Mevcut durumun açıklanmasına katkı için yazımı Orhan Veli’ nin “ SERE SERPE” şiiri ile sonlandırıyorum,
Sere Serpe
Uzanmış yatıvermiş, sere serpe:/ Entarisi sıyrılmış hafiften;/ Kolunu kaldırmış, koltuğu görünüyor,/ Bir eliyle de göğsünü tutmuş./ İçinde kötülüğü yok, biliyorum;/ Yok benim de yok ama/ Olmaz ki ! / Böylede yatılmaz ki!
Evet promosyon “böyle olmaz”.