Birbirimizi isimlerimizin önüne veya sonuna eklediğimiz sıfatlarla çağırır, hitap ederiz.
Sıfatları çalıştığı yerdeki görevi veya kişisel özellikleri anlatan sözcüklerden seçeriz.” Örneğin; Uzun Hasan, Şişman Fatma, Doktor Kerim Bey veya Sekreter Aynur Hanım gibi”.
Eskiden baba adı ile birlikte anılarak isimler söylenir, aynı adı taşıyanların baba isimleri de benzer olduğu zamanlarda bunca karışıklıklara neden olurdu. Neyse ki Atatürk Soyadı Kanunu çıkararak çağdaş ülkelerdeki gibi bir uygulamaya bizi tanıştırmış ve rahatlamış olduk.
İnsanı ismi ile çağırmak kadar nazik bir davranış olamaz. Ancak bizim örf, adet ve geleneklerimizde kişinin kariyeri, yaşı ve akrabalık bağını anlatan sıfatlar kullanmazsak ayıplanır. Avrupa da çocuk babasını ismi ile çağırabilir. Bizde bu imkânsız… Hatta çok ayıplanır.
Bu anlattıklarım olması gereken nezaket kurallarıdır. Birde bunun dışında toplumda en çok kullandığımız kaba kültür uygulamaları vardır.
Bu kültüre göre kişileri tanımlama, değerlendirme ölçütleri çok değişkendir ve nazik değildir. Örneğin akademik kariyer yaptığını bildiğimiz bir kişiyi “ne bilge adam, bilim insanı” diye betimlemez; “kaç paralık adam” deyiverip çıkarız. İnsanları cebine ve ekonomik durumuna göre değer biçeriz.
Zaman zaman tanık olmuşumdur. Kendisinden başkaları tarafından” uyanık, kurnaz, cin gibi” sıfatlarla anıldıklarında hoşlandıkları, “saf, temiz, iyi niyetli” kelimelerle anıldıklarında somurttukları ve hoşlanmadıkları görülmüştür. Kurnazlıkla onurlandıklarını, saflıkla küçümsendiklerini anladıklarından… Değerler yargıları alt-üst olmuş, adeta erozyona uğramış.
Gelin size şimdi Akıllı ile Kurnaz arasındaki farkı anlatayım isterseniz: 1. Akıllılık insana, kurnazlık ise hayvanlara ait bir sıfattır. (Kurnaz tilki v.b) 2. Akıllı uzun vadeli çıkarını düşünerek risk alırken, kurnaz bunun tam tersini yapar. Hemen köşeyi dönmek, kestirmeden gitmeyi dener. 3. Akıllı sorumluluk alır, kurnaz sorumluluğu başkasına yükleyerek sonuçlarından faydalanmaya çalışır. 4. Akıllı sürü olmaz. Sürüyü çekip çevirmek ve yönetmeye çalışır. Kurnaz sürünün içinde görünmeden (karda yürür, izini belli etmez) yürüyüp kişisel çıkarlarını kollar. 5. Akıllı bilinç, kurnaz içgüdü ile hareket eder. 6. Akıllı çalışkan, kurnaz tembeldir. 7. Akıllı üretici, kurnaz tüketicidir.
İnsanımız akıllı olmaktan çok kurnaz olmayı seçmiş ve bu hale gelmiş.
Her ne kadar kurnazlık iyi bir meziyet ve sıfat değilse de; Bu toplumda ayakta kalabilmek, ezilmemek ve yaşayabilmek için; kimseye zarar vermeyecek kadar dürüst ve akıllı, başkalarının zararını önleyecek kadar da kurnaz olmak zorundasın.
Kutlarım hocam güzel bir yazı oldu